فیروزه کوبی

اکنون که با خواص مس فیروزه کوبی آشنا شدیم و به پیشینه این هنر پرداختیم، می‌خواهیم به سراغ تشریح روش خلق صنایع‌دستی یادشده برویم.
مثل هر هنر دیگری، خلق آثار مربوط به این رشته از صنایع‌دستی شامل چند مرحله است.
به مرحله اول زرگری می‌گویند. در این مرحله، مس را ساخت و پرداخت می‌کنند تا برای کوبیدن فیروزه بر سطح آن آماده شود.
درواقع کسانی که می‌خواهند ظرف مس و فیروزه بسازند، ابتدا بر اساس ظرفی که قصد ساخت آن را دارند، مس را می‌برند، شکل‌ می‌دهند و صیقلی می‌کنند تا سطح آن آماده کار شود.
با این حال تمام این کارها توسط هنرمند فیروزه کوب انجام نمی‌شود.
روند کار به این صورت است که هنرمند بر اساس طرحی که برای اثر هنری در نظر گرفته، به مسگر سفارش ساخت می‌دهد. وقتی مسگر، ظرف یا قطعه هنری مسی را به‌صورت دستی یا با دستگاه پرس ساخت، کار خم‌کار آغاز می‌شود.
تا اینجا متوجه شدیم که بخش اول مرحله زرگری این است که فرم کلی اثر هنری شکل بگیرد.
بخش بعدی این است که قسمت‌هایی از مس را که قرار است فیروزه بر روی آن کوبیده شود، مشخص کنند.
این بخش از مرحله اول، همانجایی است که کار خم‌کار شروع می‌شود. کار این صنعتگر این است که با دستگاه‌های خم‌کاری، بر روی مس خم ایجاد کند. منظور از خم، برآمدگی یا فرورفتگی‌هایی است که بر روی فلز می‌زنند تا فضای موردنیاز و درواقع پایه‌ نصب فیروزه را ایجاد کنند.
خم‌کار برای انجام این کار، اطراف فضای کوبیدن فیروزه، یک رشته باریک فلزی را لحیم‌کاری می‌کند تا دیواره‌ای به ارتفاع چند میلیمتر بر روی مس ایجاد شود.
اگر قرار باشد ظرافت کار بالا باشد و فضای زیادی برای کوبیدن فیروزه ایجاد شود، خم‌کار رشته‌های فلزی کوچک‌تری را هم به‌صورت تزیینی در این فضا لحیم‌کاری می‌کند.
هدف از انجام این کار، این است که هم فرم کار زیباتر شود و هم استحکام قطعه هنری افزایش یابد.
مرحله دوم ساخت ظروف مسی فیروزه کوب، تراش دادن دوباره سنگ‌ها است تا اثری ظریف و زیبا خلق شود.
در بخش اول این مرحله، هنرمند، خرده‌فیروزه‌ها را می‌شوید و غربال می‌کند. او در ادامه، بر اساس نوع و اندازه کالای موردنظر خود، به انتخاب سنگ‌های فیروزه مناسب می‌پردازد.
پس از انتخاب سنگ‌های مناسب، نوبت به چسباندن آنها بر روی مس می‌رسد.
هنرمند موردنظر ما برای این کار، ابتدا ظرف مسی را حرارت می‌دهد و بر روی قسمت‌های مربوط به کوبیدن فیروزه، چسب لاکی پودرشده می‌پاشد. چسب بر اثر حرارت ذوب می‌شود و سطح فرورفته یا برآمده موردنظر را می‌پوشاند.
او سپس خرده‌سنگ‌ها را بر روی چسب مذاب قرار می‌دهد و آنها را با فشار بر روی مس می‌چسباند.
هرچه فاصله بین سنگ‌ها کمتر باشد، اثر هنری شکیل‌تری شکل می‌گیرد.
به همین دلیل هنرمند، حرارت بیشتری به ظرف مسی وارد می‌کند و کمی دیگر پودر لاک روی سنگ‌ها می‌پاشد. او پس از مذاب شدن پودر لاک، سنگ‌های ریزتری بر روی آن می‌ریزد تا فواصل سنگ‌های درشت‌تر پر شود.
درنهایت با فشار دادن فیروزه بر روی مس، کاری می‌کند که سنگ به‌خوبی بر سطح فلز بچسبد.
حال نوبت به یکدست کردن سطح کار می‌رسد. هنرمند داستان ما، لاک و سنگ را سمباده می‌کشد تا برجستگی‌های سنگ و خرده‌های لاک از سطح اثر محو شود و اثری صیقلی پدید آید.
پس از انجام این کارها مرحله دوم پایان می‌یابد و به مرحله نهایی تراش و پرداخت می‌رسیم.
او برای پرداخت کار، فیروزه‌ها را در جای خود تثبیت می‌کند و برای درخشنده‌تر شدن محصول، سطح آن را جلا می‌دهد.
روند کار به این صورت است که با تیغ الماسه، سطح اثر را صیقل می‌دهد تا چسب‌های اضافه کنده و سطح سنگ‌ها صاف شود.
برای پرداخت نهایی کار هم بر روی آن سمباده می‌کشد و در انتها لایه‌ای پلی استر بر سطح اثر می‌پاشد تا محصول قابل‌شستشو شود.
آخرین بخش پرداخت‌کاری در دو فاز انجام می‌شود.
فاز نخست، به زدودن لایه کدری که روی مس در حین کار ایجاد شده، اختصاص دارد. هنرمند در این فاز با ابزارهای دستی یا تیغه چرخ‌کاری، این لایه کدر را از مس جدا و سپس محصول را پولیش می‌کند تا سطحی صیقلی حاصل شود.
فاز دوم هم مخصوص پولیش سطوح فیروزه‌کوبی‌ شده است. در این فاز، این سطوح را با روغن زیتون یا روغن کنجد واکس می‌زنند تا شفافیت به دست آید.